|
MEGABAKTERİLER
Megabakteriosis hakkinda son zamanlarda bir takim yazilar yazilmaktadir. Bu makalenin amaci mevcut bilgileri kanarya severler için kullanilabilir hale getirmek, yanlislari düzeltmek ve bilimsel temellerle desteklemektir.
GENEL ÖZELLIKLER ;
Bu hastaliga megabakteriosis, hastaligi yapan mikroorganizmaya ise diger mikroplara göre büyük olduklarindan megabakter denir. Aslinda bakteri degillerdir, bunlar tam siniflandirilamamis fungus yani mantardir.
Bu hastalik kanatlilarda görülur. Özellikle papagan benzeri kuslar ve kanarya, finch gibi kuslarda görülür.
Ilk defa 25 yil önce bulunmus, mikroskop altinda çok büyük olduklarindan ve bakteri sanildigindan megabakter denilmis. 1989-1990 yillarinda Avusturalya'dan Ingiltereye getirilen muhabbet kuslarinda toplu ölümler olmus, ve bundan sonra pet kuslarinda önemi anlasilmistir. Ve gittikçede temel pet kuslari sorunu olarak karsimiza çikmaktadir.
SIKLIGI
Bir literatürde; ölü olarak getirilen 312 pet kafes kusunun (178 kanarya, 40 muhabbet, 94 papagan) otopsisinde (nekroskopi); kanaryalarin %28'inde, muhabbet kuslarinin %22,5 inde megabakteriosis patolojik bulgularina rastlanmistir. Yani yaklasik kanarya ölümlerinin 1/3'ünden sorumlu tutulmustur.
Ayrica bu mikrop (megabakter) hastalik olusturmadan da kuslarin bagirsaklarinda bulunabilmektedir, yine bir arastirmada muhabbet kuslarinin %27-%64 ünün bu mikrobu tasidigi belirtmektedir.
Ülkemizde bu konuda her hangi bir çalisma yoktur. Kendi yaptigim ölü kuslarimin (kuruma sonucu) bagirsak lavajlarindaki mikroskopik incelmemde, tüm örneklerde megabakterlere rastladim.Fakat bu gördüklerimin megabaktermi oldugunun boyama yötemiyle dogrulamasi yapilmamistir, megabakter görüntülerine asinaligimda internet de buldugum mikroskobik görüntülerle sinirlidir. Yukaridaki arastirma Belçika'da yapilmis olup, orada bile %30 ölümlerden sorumlu olmasi, bizde daha fazla olacagini göstermektedir.
Ülkemizde “Kuruma Hastaligi” olarak tanimlanan durumun %80-90 nedeninin megabakteriosis oldugunu düsünmekteyim. Fakat bu konuda ciddi çalisma gerekliligi vardi.
ETKENI
Hastaligin etkeni Macrorhabdus ornithogaster (genellikle magabakter denilmekte) olup bir fungus yani mantardir, bir bakteri veya virus degildir. Bazik ortamlari sever, yani asidik bir midede yasamasi zordur. Daha çok kuslarin mide bagirsak sistemlerini sever. Memelilerde yalnizca kedilerin burun sivisi ve akcigerlerinde rastlanmistir, hastalik potansiyeli memelilerde yok denilmektedir.
BULASMA
Bulasma yolu tam olarak bilinmemekle birlikte oral-fekal bulasin etken oldugu düsünülmektedir. Yani diski ile bulasmis gida, sudan ve ayrica hasta kusun agiz salgisindan da bulasmaktadir.
Bazi kuslarin hasta olmadan bu megabakterileri tasidigi ve bu tip kuslarain genetik direnç gösterdikleri düsünülmektedir. Fakat bu kuslar “ TASIYICI ” olmaktadir, yani diger kuslari hasta edebilmektedirler. Ayrica tasiyici kuslarin yavrularida bu hastaliga karsi dirençli olmaktadir.
PATOLOJI
Bu mantar sindirim sistemine agiz yoluyla gelmekte, mide ve bagirsaklarin proventrikül denilen (kursak) bölümlerine yerlesmekte. Burada bagirsak yüzeyindeki hücrelere zarar vermekte ve sindirimi yok ederek kusun besinlerden faydalanmasini engellemektedir. Gidalardan yeterince faydalanamayan kus önce yag dokusunu kayip etmekte, zayiflatmakta son asamada da, elektrolit dengesi bozulup, kas dokusunu da kayip ederek ölmektedir.
BULGULAR
Akut ve kronik form olarak iki sekilde gelisme göstermektedir. Akut formda hasta kus günler içinde ölmekte, kronik formda ise haftalar-aylar (3-8 ay) içinde zayiflayarak ölmektedir. Bu hastaligin spesifik bulgusu yoktur, bir çok hastalikta görülen bulgularla bu hastaligin bulgulari birbirine karisir.
En önemli bulgusu “ KURUMA SENDROMU ” bulgularidir.
Bu bulgular;
1. Zayiflama ; Genellikle çok geç fark edilir, kusun zayifladigini ancak elimize aldigimizda fark ederiz. Ilk asamalarda kus yag dokusunu kaybeder, karin ve gögüs yag dokulari görülmez. Ileriki asamada kas doku kaybiyla, jilet gögüs olur, ölüme yaklastiginin belirtisidir.
2. Istah Kaybi : Çok belirgin olmamakla birlikte akut formlarinda istah hizla azalir.
3. Hareketsizlik : Geç dönem bulgusudur, kus tünekte kabarmis ve hareketsiz olarak durur.
4. Antibiyotiklere direnç : Ne tür antibiyotik verirseniz verin iyilesme görülmez
Diger bulgulari biraz daha spesifiktir, ama yinede tam teshis koydurucu bulgular degildir.
Bunlar;
1.Ishal: Hasta kus ilerleyen dönemlerde bagirsaklarda gidalar ve su emilemediginden ve bagirsaktan disari su atildigindan ishal olur, bazen kanlidir. Ama genellikle geç dönem bulgusudur. Diski, koyu yesil, kahverengi ve siyah olabilir
2. Sindirilmemis Gida : Bu bulgu biraz daha spesifiktir, diskida iyi sindirilmemis yem parçalari görülür. Ama anlamak çogu zaman zordur.
3. Kusma : Anlamak oldukça zordur. Bazen kanlida olabilir. Kusmayi anlamanin en iyi yolu kusun yem yedikten ve/veya su içtikten sonra basini siklikla sallamasi ve kafes yan duvarlarina yapismis kirik yem parçalaridir.
TESHIS:
Oldukça zordur, diskidan, agiz salgisindan alinan numunelerden kültür yapip megabakteri üretmek çok zordur. Teshis çogunlukla ölen kuslarin otopsisi sonrasi konulmaktadir.
Kendi deneyimim;
Genelikle geç anlasiliyor. Jilet gögsü hep gördüm. Bununla birlikte karnin sis olmasi, karina bakildiginda gögüs kafesinden daha yüksekte gözükmesi, karin içinde bagirsaklarin yumak gibi gözükmesi en sik rastladigim bulgular. Ayrica bu kuslarin agizlarina baktigimda dilleri ve diger pembemsi görülen yerlerin renkleri açik renk olmakta, beyazlasmakta. Genellikle bulgularla teshis koymak çok zor, ben tedavi sorasi düzeldi ise megabakteriosis teshisi koymaktayim. Diski incelemelerinde megabakterleri görmek çok zor, nedeni de çok aliskin göz gereklidir. Ayrica boyamada yapilmalidir ki bu biz yetistiriciler için çok zordur. Ancak özel meraki, mikroskoba ve mikrop boyama tekniklerini bilen profesyonelere ihtiyaç vardir.
TEDAVI;
Oldukça zordur, klasik antibiyotiklere cevap vermez iyilesme göstermez. Penisilin, ve diger grup antibakteriyeller (tylan, pulmotil, ampicillin, flagyl, nifkol vb) bu hastalikta etkisizdir. Eger bu tip antibiyotiklerle düzeliyorsa bu megabakteriosis degildir. Fakat Sayin Ruhi Saruhan'in belirtigi bir reçete vardir ki bunun etkinligini ben denemedigim için bilemiyorum, ama özellikle asitlestirici ve probiyotik kullanmasi iyilesmeyi saglamada bu yöntemin incelenmesi gerekliligini ortaya koymaktadir.
Tedavide kullanilan ilaçlar sunlardir ;
1. Amphoterecin B ;
Bu ilaç damardan verilir bu nedenle küçük kuslar için uygun degildir. Fakat bazi ilaçlarin damardan verilen sivi formu agizdan verilincede eltili olmaktadir, ilacin üreticilerine sordum fakat daha cevap vermediler. Olduça pahalidir, bir sisesi yaklasik 250 ytl. Abelcet, Fungizone, Amphocil piyasa adlariyla eczanelerde bulmaniz mümkün. Yurtdisinda agizdan alinan formlarida vardir. Fakat çok pahalidir.
2. Nystatin:
Bu ilaç literatürde kullanildigi belirtilmekte fakat etkinligi konusunda süpheler vardir. Korunma amaçli verilebilecegi belirtilmekte. Fungostatin ve Mikostatin isimle eczanelerde surup formunu bulabilirsiniz. Fiyati yaklasik 7 YTL'dir.
Kullanimi; günde 4 kez kusun agzina 2 damla damlatilir, arkasindan 1-2 damla su verilir, basini sallayip disari atmasini engellmek için bogazi asagiya dogru hafifçe sivazlanir, ayrica suyuna (100ml) 1 kasik konur. Sulugun koyu renk plastikten yapilmis olmasina özen gösterilir. Fungostatinin içinde damlalik vardir, 100 ml suya 3-5 ml konur, tadi eksi limon tadinda oldugundan kanaryalarin agzina damlatiginizda hemen agiz temizligine girisirler.
3.Fluconazol:
Ben bu ilaci kullaniyorum. Hem surup hemde kapsül formu bulunmaktadir. Kapsül formunu suluk içinde veya istahi olan kus için mama içinde, surup ise agiz yolundan damlatilarak verilebilir. Oldukça etkilidir, fiyatida uygundur. Piyasada çesitli isimde kapsül formlari vardir; Candidin, Kandizol, Zolax, Flurit bunlardan bir kaçidir, ben Flucan Dermatolojik tableti tercih ediyorum, içinde iki kapsül çikmakta fiyati yaklasik 20 YTL .
Kullanimi: Bir kapsül 100 ml suda eritilir ve 100 ml'lik suluklara 1 ml hazirladigimiz eriyikten konulur.
Agizdan surup formu ise Triflucan surup adiyla satilmaktadir. Bununda kullanimi, günde 1 kez 3 damla kusun agzina damlatilir, ve yutma manevrasi uygulanir.
Tedavi süresi hasta kuslarda minimum 30 gündür.
DESTEKLEYICI TEDAVI;
1.Hasta kus ayrilir, sakin sicak bir ortama konur,
2.Sulugu ve yemligi her gün tazelenir
3. Kafesin alti her gün degistirlir.
4. Suyu asitlestirlir, bunun için elma sirekesi, normal sirke, greyfurt suyu kullanilir. Turnusol kagidi (akvaryumcularda vardir) ile pH kontrol edilir, pH'in 5'e kadar indirilmesi saglanir, suyun mümkün oldukça yumusak su olamsina özen gösterilir
5. Arada bir suyuna C vitamini katilir, bu bagirsak epitelinin gelisimine yardimci olur, multi vit de kullanilmalidir.
6. Lactobacillus gibi probiyotik mayalar kuslara verilmeye çalisilir, bu bagirsak florasini düzenler, asiditeyi dengeler.
KORUMA
Evet temel yol koruyucu önlemlerdir, kuslarimizin bu mikrobu kapmamasidir.
Bu amaçla;
1.Temizlik kurallari (kafes, tünek, yemlik suluk hijyeni vb.)
2.Hasta kuslara tecrit,
3.Temiz yem
4.Temiz su
5. Arada bir suya elma sirkesi takviyesi
6.Profilaktik antimikotik kullanimi; her ay kuslarin sularina flucan kapsül koyup 3-5 gün devam etmek
7.Probiyotik kullanimi
8.Suya klorheksidin takviyesi (eczanelerde Cloder oral sprey olarak satilmakta), bir suluga bir puf sikilir.
|
